جامعۀ ایرانی با گذر از دوره‌های مختلف تاریخ خود، برداشت‌ها و کارکردهای گوناگونی از دین و آموزه‌های معنوی آن را درک و تجربه کرده است. شاید بتوان گفت تاثیرات دین در حیطۀ زندگی شخصی به عنوان منبع قدرتمند انگیزه انسانی، كه اندیشه و رفتار انسان و چگونگی تعامل او با جامعه را شکل می‌دهد عموما پذیرفته شده است. این تاثیر می‌تواند جلوه‌هایی قابل ستایش از قبیل پرورش صفات انسانی و اخلاقی، نوع دوستی، از خود گذشتگی و فداکاری نسبت به دیگران و پرهیز از آلودگی‌های فکری و رفتاری را به دنبال داشته باشد و یا جلوه‌هایی نامطلوب مانند جزم‌اندیشی و خود‌محق‌بینی، تعصب، عداوت و کین‌توزی به دگراندیشان، افراطی‌گری و تقلید کورکورانه را ظاهر سازد. اما در فضای فکری ایران، پرسش‌ها، تردیدها و نظرات بسیار متنوعی در مورد تاثیرات دین و آموزه‌های دینی در ساحت زندگی اجتماعی وجود دارد. از نظر برخی دین یا ایمان نقشی اساسی و جایگزین ناپذیر در زندگی جمعی بشر ایفا می‌کند و سبب تنظیم روابط و ترفیع مقام انسانی می‌شود. درحالی‌که برخی دیگر، دین را مانعی برای پیشرفت کشور می‌دانند که باید با علم و ارزش‌های انسانی جایگزین شود. امروزه همچنین شاهد این هستیم که چگونه برخی از پیروان ادیان یا نظام‌های اعتقادی الگوهای تنش، تسلط و انحصارگرایی را بازتولید می‌کنند، همان الگوهایی که ادیان در اصل برای از بین بردنشان ظاهر شده بودند. از سوی دیگر مشاهده می‌کنیم که ایمان و باورهای دینی زمانی که به هدف و ماهیت اصلی دین وفادار باشد توانسته در مردم توانمندی مشارکت سازنده و مثبت در اجتماعشان را پرورش دهد.
بنابراین با توجه به اهمیت نقش و تاثیر دین در پیشرفت یا عقب‌ماندگی کشور و نیز تقویت یا تضعیف انسجام و پیوندهای اجتماعی، این مجموعه قصد دارد تا از دوگانگی‌های رایجی همچون امر دینی یا امر سکولار، علم یا دین و عقلانیت یا ایمان فراتر رفته و با ایجاد فضاهایی برای تأمل و همفکری به پرسش‌های بنیادین در رابطه با نقش دین در زندگی اجتماعی ما در این عصر بپردازد. پرسش‌هایی از این قبیل که: چگونه می‌توان اصول معنوی مشترک در ادیان را برای حل و فصل منازعات و درگیریها، تسهیل هماهنگی بیشتر اجتماعی و ایجاد جوامع صلح‌آمیز به‌کار برد؟ نقش دین در پرورش توان‌مندی‌های جوامع چیست و جوامع دینی چگونه می‌توانند به پیشرفت محیط اطرافشان کمک کنند؟ چه رابطه‌ای میان باورمندان و ناباوران به دین می‌تواند منجر به تلاش مشترک برای دستیابی به منافع مشترک شود؟ چه فهم و درکی از ماهیت دین و تاثیرات فردی و جمعی آن می‌تواند سازنده و وحدت‌بخش باشد؟ علم و دین، هر کدام باید چگونه درک شوند و چه برداشتی از تعامل این دو می‌تواند عاملی برای شکوفا کردن استعدادهای انسانی، افزایش مشارکت عمومی، گسترش عدالت و به طور کلی پیشرفت جامعه بشری شود؟ و...
آنچه در این قسمت می‌خوانید درک و برداشتی است که در خلال گفتگوها و تعاملات میان گروه‌ها و افراد ایرانی با باورهای دینی و یا غیر دینی مختلف، در اندیشیدن به چنین پرسش‌هایی، حاصل شده‌است.
لازم به توضیح است که در این مسیر کاوش، آموزه‌ها و یا عملکرد پیروان هیچ دین خاصی مورد بررسی و تمرکز قرار نگرفته است بلکه علی‌رغم تمامی تفاوت‌های میان تعالیم، تاریخ و فرهنگ خاص هر یک از ادیان، در این گفتگوها بر اصول و مبانی مشترک میان تمامی ادیان تمرکز و تاکید شده و دین و آموزه های معنوی آن به عنوان کلیتی واحد مورد بررسی قرار گرفته است.
در ادامه تلاش‌های سایت گفتمان ایران جهت ایجاد فضاهایی برای گفتگو و همفکری در ارتباط با موضوعات و مسائل اجتماعی ایران نشستی در ارتباط با گفتمان دین در فضای جدید «کافه گفتمان» برگزار شد و شرکت‌کنندگان به تبادل نظر و مشورت پرداختند. در این «کافه گفتمان» شرکت‌کنندگان به طرح دیدگاه‌ها و دغدغه‌های خود در اینباره پرداختند که در چشم‌اندازی که از آینده ایران وجود دارد نقش و جایگاه دین چگونه است و به چه جنبه‌هایی از آن باید توجه شود.